– Mức lũ trung bình nhiều năm năm nay dự báo chỉ khoảng 55%, thấp hơn so với cùng kỳ năm 2019 và có thể là mức thấp nhất trong 10 năm trở lại đây. Tại sao bạn nghĩ rằng?

– Lượng nước ở Đồng bằng sông Cửu Long phụ thuộc vào lượng mưa ở thượng nguồn sông Cửu Long. Mỗi năm, Trung Quốc đóng góp 16% tổng lượng nước, Myanmar 2%, Lào 35%, Đông Bắc Thái Lan 18%, Campuchia 18%, và lượng mưa một phần ở cao nguyên trung tâm và đồng bằng chiếm 11%.

Trong đó, vùng mưa từ Viêng Chăn Bắc Lào đến Nghệ An và vùng mưa Nam Lào (tỉnh Champasai) đến Quảng Nam và Kon Tum là hai vùng mưa quan trọng. Khi có mưa nhiều ở hai khu vực này, gần như chắc chắn tình trạng ngập nặng sẽ xảy ra.

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện, một nhà nghiên cứu độc lập về sinh thái đồng bằng sông Cửu Long, trong cuộc trao đổi với VnExpress tại Cần T ngày 21/9. Ảnh: Hoàng Nam .

Hiện tượng El Niño năm nay diễn ra từ đầu năm đến cuối tháng 8. Trên lưu vực hầu như không có lượng mưa nên sông đã sử dụng hết. Mặt khác, từ đầu năm đến nay, toàn lưu vực đã trải qua một mùa khô lịch sử, với hàng trăm hồ thủy điện trên các phụ lưu, phụ lưu. Lượng mưa đầu mùa phải bù đắp cho những nơi này và gần như triệt tiêu trước khi xả nước vào hạ lưu sông chính.

Đập thủy lực ở thượng nguồn không tiêu thụ nước, nhưng chúng thay đổi tốc độ dòng chảy theo thời gian trong quá trình nạp và xả của đập. Khi thiếu nước, đập phải tích đủ độ sâu rồi mới thoát nước. Vì đập thượng lưu sẽ phải chờ nên mất nhiều thời gian nước mới chảy qua dây chuyền của đập. Vì vậy, trong điều kiện hạn hán, thủy điện làm trầm trọng thêm tình hình.

Theo Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia Hoa Kỳ, bắt đầu từ tháng 9, hiện tượng La Niña bắt đầu xuất hiện, đến cuối năm, xác suất d kéo dài là 75%. Năm nay, mưa có thể đã hết. Tháng 10, nếu đỉnh lũ cao thì sau Tết độ mặn vùng ven biển sẽ giảm, ngược lại hạn mặn ở vùng sẽ gay gắt hơn, đỉnh điểm vào tháng 3 đến tháng 4. Mùa khô đang đến gần nên sẽ không còn gay gắt như những mùa khô trước.

Năm nay khác với năm 2019. Hiện tượng El Niño sẽ còn tiếp diễn cho đến cuối năm. Do sự xuất hiện của La Nina, nước sông Mekong yếu đi, nhưng bán đảo Cà Mau ít ảnh hưởng đến độ mặn, do nguồn nước ngọt trong khu vực chủ yếu là do mưa cục bộ. — Theo thống kê của Ủy ban sông La Mekong năm 2017, Thiệt hại lũ lụt hàng năm ở Đồng bằng sông Cửu Long có thể gây thiệt hại từ 60 đến 70 triệu đô la Mỹ. Vậy tại sao miền Tây phải chờ lũ?

– Lũ lụt có ưu và nhược điểm của nó. Giá trị kinh tế của lũ lụt do lũ thì dễ xảy ra, lũ lúa thì dễ, nhưng lợi ích của lũ lại càng khó phát hiện hơn vì nó quá lớn, không trả đủ tiền.

Lũ từ sông đổ ra biển thương mại quanh năm, tạo thành vùng nước có độ mặn vừa phải. Lũ cũng mang theo phù sa và một lượng lớn chất dinh dưỡng, nuôi dưỡng hệ sinh thái ven biển, làm cho sản lượng nuôi trồng thủy sản biển ở Đồng bằng sông Cửu Long ngang bằng với tất cả các vùng khác trên cả nước. Một lớp mây hình thành cách bờ biển khoảng 30 km, bao phủ hơn 700 km bờ biển đồng bằng. Chính lớp nước phù sa này đã cần mẫn nối đồng bằng ra biển trong 6.000 năm qua, với tốc độ trung bình 16 m / năm ở phía đông và 26 m / năm đến Mũi Kamo. Lớp nước đục này nặng hơn nước biển xanh nên có thể hấp thụ năng lượng sóng biển. Khi lớp nước đục này có ít phù sa và ít đục hơn sóng biển sẽ làm cân bằng năng lượng của cát và đất ở bờ biển và gây ra sạt lở.

Do lũ lụt vào mùa mưa. Khi trời mưa, đồng bằng có nước ngọt trong mùa khô. Cân bằng vị ngọt của muối vùng ven biển. Khi mực nước sông xuống thấp, đại dương chìm sâu khiến nước mặn xâm nhập. Lượng nước lũ lớn đã phù sa hóa ruộng vườn. Ngược lại, nước thiếu phù sa biến thành nước đói, cuốn trôi đất cát, gây xói lở bờ sông. Nguồn dinh dưỡng của lớp phù sa giúp giảm chi phí nông nghiệp, không có phân bón nào thay thế được. Ngập úng cũng giúp loại bỏ phèn, mầm bệnh và độc tố tích tụ trong đất do quá trình nông nghiệp.

Lũ lụt hàng năm cũng mang lại cá trứng và cá. Sản lượng cá thịt trắng ước tính hàng năm ở Đồng bằng sông Cửu Long đạt từ 220.000 đến 440.000 tấn, là nguồn cung cấp chất dinh dưỡng quan trọng cho con người và hệ sinh thái.

– Đồng bằng sông Cửu Long đã bị ảnh hưởng như thế nào bởi lũ lụt, hoạt động sản xuất và sinh kế của gần 20 triệu người?

– Với việc ít lũ lụt và ít phù sa bồi đắp, việc đánh bắt trên biển sẽ kém đi, ảnh hưởng đến đời sống của ngư dân và gia đình họ và các ngành nghề liên quan như cảng cá, chế biến hải sản, vận tải và thương mại. Đồng thời, chi phí nông nghiệp ngày càng tăng. Lũ hàng năm ở mức rất thấp, sau kỳ nghỉ lễ hội mùa xuân, lượng muối ven biển sẽ tăng, sạt lở bờ sông và bờ biển cũng tăng lên. Từ đó, nhiều công trình vĩ đại sẽ tự nhiên bị lật đổ, kéo theo vô số hệ lụy.

Nhưng chúng ta không thể tràn đầy tự tin và thành kiến.Người ta cho rằng từ nay vùng đồng bằng sẽ không bị ngập lụt. Sự xuất hiện như vậy cũng sẽ rất có hại vì nó phiến diện. Cần phải phác thảo những tình huống này.

Như đã đề cập ở trên, mực nước lũ ở đồng bằng phụ thuộc vào lượng mưa ở vùng trên. Lượng mưa ở những khu vực này phụ thuộc vào thời tiết và khí hậu. Thông thường, lượng mưa ở những khu vực này dao động khoảng 15% giữa các năm, nhưng nó có thể thay đổi 30% giữa mười năm.

Những năm trước, cánh đồng Hưng Điền (Tân Hưng, Long An) vào mùa cao điểm bị ngập, trâu phải lùa sang Campuchia, nhưng giờ ruộng khô nứt nẻ. Ảnh: Hoàng Nam .

– Trước đây, vùng Đồng Tháp Mười và Tứ giác Long Xuyên đã xây dựng kè vành đai để ứng phó với lũ. Đồng thời, đất ở Cà Mau, Bến Tre và Tiền Giang bị nhiễm mặn, nên làm mềm đất. Trước tình hình mưa lũ bất thường như hiện nay, ông đánh giá thế nào về công trình này?

– Hai nơi thấp Đồng Tháp Mười và Tứ giác Long Xuyên nên là không gian hút lũ phù sa. Trước đây, nông nghiệp chủ yếu tập trung vào sản xuất, mở rộng diện tích và thâm canh nên đập kín để tăng vụ. Kết quả là lũ bị đẩy đi nơi khác, làm gia tăng lũ ở hạ lưu các thị trấn và làng mạc, phần còn lại đổ ra biển. Vào mùa khô, khi sông Cửu Long suy yếu, đồng bằng cũng bị cạn kiệt và biển xói mòn sâu hơn. Trong nhiều tháng qua, dòng sông đã cắt đứt liên lạc với thủy triều, không còn chảy, trôi và trở thành “sông đen”. Nước ngọt trong các tòa nhà chống mặn không được sử dụng cho mục đích sinh hoạt. Vì vậy, người dân phải tận dụng nguồn nước ngầm nhiều hơn dẫn đến sụt lún đất.

Đồng thời nhân dân đắp nhiều đê bao, chống mặn mở rộng lấn chiếm các vùng mát. Trong vùng nhiễm mặn. Chúng ta thường nói về “xâm nhập mặn”, nhưng hiếm khi nói về “xâm nhập nước ngọt”. Trong một năm cực kỳ khô hạn, khu vực được làm mềm sẽ trở nên mỏng manh, và càng gần biển hoặc sông, nó càng dễ bị sụt lở. Thật vậy, khi muối đến sớm hơn, những khu vực này phải được bao bọc và hoàn toàn “cách ly” với thế giới bên ngoài. Lượng nước ngọt bên trong kéo dài đến giữa mùa khô.

Khi kênh mương trên mặt đất bị khô, độ ẩm của đất bị thoát ra nhiều hơn, đất bị co lại, giảm thể tích và đọng lại trên mặt đất, gây ra thiệt hại. Trong mùa khô năm nay, hướng về Gò Công, Thiên Giang, Trần Văn Thời, Đường và nhà Cà Mau. Xin lưu ý rằng do khai thác nước ngầm, sự sụt lún này không liên quan gì đến tình trạng sụt lún chung của đồng bằng.

Ngoài ra, đối với những vùng mát mẻ, tính chất của đất mặn, 6 tháng ôn hòa. Bị mắc mưa. Bây giờ, trong những năm khô hạn, lớp nước ngọt nhanh chóng biến mất và muối xuất hiện trong đất. Trong những năm khắc nghiệt, rào cản muối chỉ có thể kéo dài mùa ngọt thêm vài tuần. Vào giữa mùa khô, khi không có nước ngọt bên trong, việc chống thất thoát muối từ bên ngoài sẽ không hiệu quả. Công việc ngọt ngào cũng đã giúp tăng thu nhập, nhưng trong tình hình mới này, chúng ta cần xem xét kỹ hơn.

– Ông từng nói với Brian Eyler (Giám đốc Dự án Khu vực Đông Nam Á của Trung tâm Nghiên cứu Trung Quốc Stinson, Hoa Kỳ): Sản lượng lúa ở Đồng bằng sông Cửu Long chiếm đại đa số cả nước, nhưng 20 năm sau, người Thu nhập thấp hơn 10% so với mặt bằng chung của cả nước. Mỗi năm tăng ba vụ lúa để giảm lũ lụt, nhưng trung bình mỗi gia đình năm người phải rời thành phố đi làm thuê thay vì khỏe như trước. Tại sao lại có chuyện ngược đời như vậy?

– Đập đóng cũng có thể ngăn cản lớp phù sa vào ruộng nên đất đai ngày càng phì nhiêu. Tuy nhiên, phân bón không thể thay thế các lớp phù sa. Việc trồng ba công lúa trong đập tròn chỉ tăng thu nhập trong vài năm đầu nhờ tăng vụ và tích tụ chất dinh dưỡng trong đất trong thời gian qua.

Sau 10 năm, dinh dưỡng giảm và tăng nhẹ nhưng vẫn có lãi. Đến năm 25 tuổi, đất cạn kiệt, bón nhiều phân nhưng năng suất giảm. Nhìn bề ngoài, sản lượng và thu nhập đều tăng lên, nhưng lợi nhuận hầu như biến mất. Những người ít đất không thể tồn tại được vì lợi nhuận nông nghiệp không đủ bù cho gánh nặng về đất đai, và rau tự nhiên, cá và nước tự do trên các con sông ngày xưa không còn nữa. Tôi đã phỏng vấn khoảng 100 gia đình nông dân ở Đồng Tháp và thấy rằng trồng lúa ba vụ không giúp người dân thoát nghèo. Nếu bạn tính chi phí của đập vòng và chi phí thiệt hại do đánh bắt cá, đất nước sẽ càng nghèo hơn. Một gia đình 5 người trung bình trước đây trồng hai vụ là có thể kiếm sống đượcMảnh đất chỉ có một ha, nay trồng ba loại hoa màu, không còn sống được nữa, đành phải “đi Bình Dương”. Hơn nữa, nếu tính cả chi phí cho các bãi chôn lấp và tiêu hủy các sản phẩm thủy sản, thì ba vụ mùa của đất nước này rất kém. Có thể nói, đồng bằng đang ở ngã ba đường, không thể tiếp tục đi theo con đường cũ, sản xuất ồ ạt, cần phải thay đổi.

Sau một thời gian dài, nhiều nông dân và chính quyền địa phương nhận ra rằng thâm canh không bền về lâu dài. Ở nhiều nơi, mọi người muốn thay đổi, nhưng lại thiếu nguồn lực.

– Với diễn biến phức tạp của lũ lụt và xâm nhập mặn, trong thời gian tới có những giải pháp nào để khôi phục và phát triển bền vững ĐBSCL không bị chia cắt tự phát?

– Ba năm trước, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 120 về sản xuất bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu. Nghị quyết đã tạo cơ hội cho Delta phát triển và thích ứng nền kinh tế nông nghiệp với điều kiện tự nhiên để đảm bảo sản phẩm thâm nhập vào các thị trường có giá trị cao hơn. Cho đến nay, đã 3 năm kể từ khi ban hành đến khi ban hành, vẫn chưa có thay đổi cụ thể nào, vì đây là nghị quyết có ý nghĩa chiến lược cao, cần có thời gian và kế hoạch chính xác để thực hiện. Chính phủ đang soạn thảo một kế hoạch tổng thể để thay đổi nền nông nghiệp, đồng thời xây dựng một kế hoạch tổng thể toàn diện về phương Tây sẽ được Hà Lan thực hiện. Tất nhiên, việc thực hiện không phải là một việc dễ dàng, vì chúng ta phải đối mặt với những trở ngại trên bình diện ý thức hệ, đặc biệt là sức ì nông nghiệp trong quá khứ và những trở ngại về mặt cơ sở. Tư tưởng chiến lược phát triển liên tục trong nghị quyết cũng có thể hiểu đơn giản là “điều chỉnh cơ cấu cây trồng, vật nuôi”, là việc làm lâu dài, không liên quan gì đến chất lượng, thị trường và môi trường. Trường học bị ảnh hưởng như thế nào và tác động xã hội của nó, và tác động của nó đến nông dân.

Trong nông nghiệp, “kết nối” cần được hiểu là giảm thâm canh, nâng cao chất lượng, nâng cao giá trị cây thông thông qua chế biến và chuỗi giá trị, tạo thị trường giá trị cao. Ngoài việc coi nước mặn, nước lợ là tài nguyên, nên hạn chế ngăn mặn, chặn dòng để khôi phục nghề cá biển, phục hồi sông ngòi để giảm sử dụng nước ngầm, giảm sụt lún. Mô tả bức tranh, nếu chỉ dừng lại ở việc “chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi” thì giống như một người vẫn đang ở trong phòng, họ cố gắng thay quần áo khác và sau đó luôn ở trong phòng này. . Chợ vẫn vậy, những sản phẩm ban đầu vẫn được bày bán, và sự can thiệp tàn nhẫn của thiên nhiên cũng không thể cải thiện được bao nhiêu.

Trong một thời gian dài, tư tưởng quy hoạch phát triển đồng bằng chỉ tập trung vào 3 khía cạnh: đất đai, sản xuất nước ngọt và nước ngọt (chủ yếu là lúa) trong hệ thống nông nghiệp, bỏ qua môi trường sông ngòi và kết nối với đại dương. Từ đó, tôi không ngần ngại can thiệp, điều này vi phạm quy luật tự nhiên, vì các dự án quy mô lớn cản trở dòng chảy của nước, ngăn cách sông nội bộ với đại dương, đồng ruộng bị ngăn cách với lũ lụt hàng năm. Cần phải loại bỏ phù sa trong các quy hoạch của địa phương và sở ngành, trong khi bỏ qua lợi ích chung của toàn khu vực.

Trước mắt, nên có nhiều cuộc thảo luận, hội thảo và tranh luận hơn. Nội dung của nghị quyết đã được làm rõ và khẳng định lại các khái niệm về an ninh lương thực và phát triển bền vững. Các quy luật tự nhiên ở đồng bằng phải được hiểu và tôn trọng.

Vào tháng 3, trên một cánh đồng bị nứt nẻ do hạn hán mặn, cô Ruan Ti Kintlang (48 tuổi, ở Batley, Bantle) đã hái những gốc lúa muối và cho gia súc ăn cỏ. Ảnh: Hữu Khoa .

– Là một người nông dân, sinh ra và lớn lên ở Hậu Giang, ký ức miền Tây xưa và nay của anh đã thay đổi như thế nào?

– Tôi sinh ra trong một gia đình nông dân ở làng Hujiang. Trước nhà là con sông nhỏ, mỗi ngày nước dao động hai lần, hướng nước thay đổi. Nước đầy ắp, suýt chút nữa đổ xuống sông. Vào các tháng Rằm và Ba mươi âm lịch, mỗi tháng nước lên 2 lần, trong đó nước cao nhất vào cả tháng 30/8 và tháng 9. Có hai mùa mỗi năm. Nếu mực nước thấp, thuyền đi lại khó khăn.

Phía sau vườn cây ăn quả, phía sau là ruộng lúa. Tôi nhớ có lần đi học về, tôi thả cặp sách, mang lưới ra đồng, hay nhảy xuống sông bơi rồi mò tôm, bắt cá. Đưa tay lên cây. Tôi chỉ có một mình, một cậu bé hơn 10 tuổi, và nuôi cả gia đình miễn phí trong vài giờ nữa. Có hai vụ lúa, một vụ hè và thu hoạch sau Tết. Sau đó để khô đất trống. Chiều chiềuTôi bay trên cánh đồng và tự tay làm những cánh diều bằng giấy, nên mới có “Cánh diều quê tôi, tuổi thơ tôi bay trên cánh đồng”, y như những bài thơ của Du Chuẩn. Đổ nước sông vào bể, lấy phèn chua ra và khuấy nước vài lần để cặn lắng xuống, dùng nước này nấu ăn uống hoàn toàn tốt cho sức khỏe. Trước đây chỉ có ô nhiễm, ô nhiễm rất ít chỉ ô nhiễm hữu cơ, chuồng lợn hay ao cá đều đổ thẳng ra sông, nhưng hầu hết sông đều sạch. Gia đình mọi người đã xây một cây cầu bắc qua sông, cho phép người già, đàn ông, phụ nữ và trẻ em xuống sông tắm. Hầu như ai cũng biết bơi, câu cá, câu cá và câu cá.

Nhìn lại chúng tôi, mọi người thấy rằng tiền của họ rất nghèo, không có điện, không có tủ lạnh, điện thoại hay TV. Bây giờ, không ai đói, cuộc sống dễ dàng, tươi mới và không có căng thẳng. Tính cách con người vui vẻ, vui vẻ, thân thiện, trung thực, mến khách và được nhiều người kính trọng hơn ngày nay. – Bây giờ, trong vài thập kỷ qua, thay đổi quá nhanh. Mọi người đều giàu có và nhiều tiền hơn, trong nhà ở nông thôn có điện, TV, điện thoại, tủ lạnh, ô tô, đường xá và nhiều phương tiện hơn. Nhưng dường như cuộc sống chịu nhiều áp lực, những đặc trưng văn hóa phương Tây cũng dần mai một. Không còn “tuổi thơ tôi ngoài đồng”, không còn ai ở quê tôi tắm sông nữa vì ngứa ngáy chân tay. Cá tôm trong vườn không có vì đập đóng khắp nơi.

Ở con mương cũ trong vườn, nước nổi cuốn theo lớp phù sa xuống đáy kênh. Vào mùa khô, con gà hoàng thổ béo ngậy này lắng đọng trên cơ sở là một lý do chính đáng. Ngày nay, đất ở mương bị đen, thiếu ôxy, sống rễ cây sẽ chết vì nhiễm độc. Cây ăn trái bây giờ phải ăn phân hóa học và sống nhờ thuốc trừ sâu, thuốc kích thích. Những hóa chất này đi vào trái cây, mương rãnh, sông ngòi, rồi từ đó đi vào các hàng mạch máu của cơ thể.

Có một nghịch lý rất lớn hiện nay, hầu hết trẻ em nông thôn không biết bơi vì không có chỗ bơi, đập đóng, sông ô nhiễm, lại đi xe hai bánh thay vì đi ca nô như trước. Đồng thời, trẻ em thành phố bơi tốt hơn vì có bể bơi.

Những ngày này, mọi người đổ xô vào bờ, và sông bây giờ đã vắng bóng người. Giờ vào làng vắng lặng hơn, chỉ còn người già, người lớn trên 40 tuổi và thanh niên “về Bình Dương”.