– Dự báo lũ năm nay chỉ đạt bình quân nhiều năm khoảng 55%, thấp hơn so với cùng kỳ năm 2019 và có thể là mức thấp nhất trong 10 năm trở lại đây. Tại sao bạn nghĩ rằng?

– Lượng nước ở Đồng bằng sông Cửu Long phụ thuộc vào lượng mưa ở thượng nguồn sông Cửu Long. Mỗi năm, Trung Quốc đóng góp 16% tổng lượng nước, Myanmar 2%, Lào 35%, Đông Bắc Thái Lan 18%, Campuchia 18%, và lượng mưa một phần ở cao nguyên trung tâm và đồng bằng chiếm 11%.

Trong đó, vùng mưa từ Viêng Chăn Bắc Lào đến Nghệ An và vùng mưa Nam Lào (tỉnh Champasai) đến Quảng Nam và Kon Tum là hai vùng mưa quan trọng. Khi có mưa nhiều ở hai khu vực này, việc ngập úng là điều gần như chắc chắn.

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện, một nhà nghiên cứu độc lập về sinh thái ĐBSCL, cho biết trong cuộc trao đổi với VnExpress trên tờ Cần T ngày 21/9. Ảnh: Hoàng Nam .

Hiện tượng El Niño năm nay diễn ra từ đầu năm đến cuối tháng 8. Trên lưu vực hầu như không có lượng mưa nên sông đã sử dụng hết. Mặt khác, từ đầu năm đến nay, toàn lưu vực đã trải qua một mùa khô lịch sử, với hàng trăm hồ thủy điện trên các phụ lưu, phụ lưu. Mưa đầu mùa đã phải bù lại những nơi này và gần như triệt tiêu chúng trước khi xả nước vào hạ lưu sông chính.

Đập thượng lưu không tiêu thụ nước, nhưng sẽ thay đổi tốc độ dòng chảy theo thời gian trong quá trình nạp và xả của đập. Khi thiếu nước, đập phải tích đủ độ sâu rồi mới thoát nước. Do đập thượng lưu phải chờ nên thời gian nước chảy qua chuỗi đập rất lâu. Vì vậy, trong điều kiện khô hạn, thủy điện càng làm cho tình hình tồi tệ hơn.

Theo Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Hoa Kỳ, bắt đầu từ tháng 9, hiện tượng La Niña bắt đầu xuất hiện, và có 75% khả năng sẽ được kéo dài sang năm nay, và mưa có thể đã kết thúc. Tháng 10, nếu đỉnh lũ cao thì sau Tết độ mặn vùng ven biển sẽ giảm, ngược lại hạn mặn ở vùng sẽ gay gắt hơn, đỉnh điểm vào tháng 3 đến tháng 4. Mùa khô đang đến gần nên sẽ không còn gay gắt như những mùa khô trước.

Năm nay khác với năm 2019. Hiện tượng El Niño sẽ còn tiếp diễn cho đến cuối năm. Do xuất hiện La Nina nên mực nước sông Cửu Long xuống thấp, nhưng vị mặn của bán đảo Cà Mau thấp, do nước ngọt trong khu vực chủ yếu là mưa cục bộ. Lũ lụt ở Đồng bằng sông Cửu Long gây thiệt hại 600-70 triệu USD. Vậy tại sao miền Tây phải chờ lũ?

– Lũ lụt có ưu và nhược điểm của nó. Giá trị kinh tế của lũ lụt do lũ thì dễ xảy ra, lũ lúa thì dễ, nhưng lợi ích của lũ lại càng khó phát hiện hơn vì nó quá lớn, không trả đủ tiền.

Lũ từ sông đổ ra biển thương mại quanh năm, tạo thành vùng nước có độ mặn vừa phải. Lũ cũng mang theo phù sa và một lượng lớn chất dinh dưỡng, nuôi dưỡng hệ sinh thái ven biển, làm cho sản lượng đại dương của Đồng bằng sông Cửu Long ngang bằng với tất cả các vùng khác của cả nước. Một lớp nước đục được hình thành cách bờ biển khoảng 30 km, bao phủ hơn 700 km bờ biển đồng bằng. Chính lớp nước phù sa này đã dày công bồi đắp đồng bằng ra biển trong 6000 năm, tốc độ trung bình về phía đông là 16 m / năm, tốc độ trung bình đến mũi Kamau là 26 m / năm. Lớp nước đục này nặng hơn nước biển xanh nên có thể hấp thụ năng lượng sóng biển. Khi lớp nước đục này có ít phù sa và ít đục hơn sóng biển sẽ làm cân bằng năng lượng của cát và đất ở bờ biển, dẫn đến sạt lở. Cân bằng vị ngọt của muối vùng ven biển. Khi mực nước sông xuống thấp, đại dương chìm sâu khiến nước mặn xâm nhập. Lượng nước lũ lớn đã phù sa ruộng vườn. Mặt khác, nước thiếu phù sa trở thành nước đói, rửa trôi đất cát và gây sạt lở bờ sông. Nguồn dinh dưỡng trong lớp phù sa giúp giảm chi phí nông nghiệp, không có loại phân bón nào thay thế được. Ngập úng cũng giúp loại bỏ phèn, mầm bệnh và độc tố tích tụ trong đất do quá trình nông nghiệp.

Lũ lụt hàng năm cũng mang lại cá trứng và cá. Sản lượng cá thịt trắng ước tính hàng năm ở Đồng bằng sông Cửu Long là từ 220.000 đến 440.000 tấn, là nguồn cung cấp chất dinh dưỡng quan trọng cho con người và hệ sinh thái.

– Đồng bằng sông Cửu Long đã bị ảnh hưởng như thế nào bởi lũ lụt, hoạt động sản xuất và sinh kế của gần 20 triệu người?

– Với việc ít lũ lụt và ít phù sa bồi đắp, việc đánh bắt trên biển sẽ kém đi, ảnh hưởng đến đời sống của ngư dân và gia đình họ và các ngành nghề liên quan như cảng cá, chế biến hải sản, vận tải và thương mại. Đồng thời, chi phí nông nghiệp ngày càng tăng. Lũ lụt hàng năm yếu, sau Tết hàm lượng muối ở các vùng ven biển sẽ tăng lên, sạt lở bờ sông, bờ biển cũng gia tăng. Từ đó, nhiều công trình vĩ đại sẽ tự nhiên bị lật đổ, kéo theo vô số hệ lụy.

Nhưng chúng ta không thể tràn đầy tự tin và thành kiến.Người ta cho rằng từ nay vùng đồng bằng sẽ không bị ngập lụt. Sự xuất hiện như vậy cũng sẽ rất có hại vì nó phiến diện. Cần phải phác thảo những tình huống này.

Như đã đề cập ở trên, mực nước lũ ở đồng bằng phụ thuộc vào lượng mưa ở vùng trên. Lượng mưa ở những khu vực này phụ thuộc vào thời tiết và khí hậu. Thông thường, lượng mưa ở những khu vực này dao động khoảng 15% từ năm này sang năm khác, nhưng có thể thay đổi 30% giữa mười năm.

Những năm trước, cánh đồng Hưng Điền (Tân Hưng, Long An) được mùa lũ, trâu phải lùa sang Campuchia, giờ ruộng vẫn khô, nền nứt nẻ. Ảnh: Hoàng Nam .

– Trước đây, vùng Đồng Tháp Mười và Tứ giác Long Xuyên đã xây dựng kè vành đai để ứng phó với lũ. Đồng thời, nên làm tơi xốp đất ở những vùng đất nhiễm mặn như Cà Mau, Bến Tre, Tiền Giang. Trước tình hình mưa lũ bất thường như hiện nay, ông đánh giá thế nào về công trình này?

– Hai nơi thấp Đồng Tháp Mười và Tứ giác Long Xuyên nên là không gian hút lũ phù sa. Trước đây, nông nghiệp chủ yếu tập trung vào sản xuất, mở rộng diện tích và thâm canh, nên các đập đóng để tăng vụ. Kết quả là, lũ bị đẩy đi nơi khác, làm tăng lũ ở hạ lưu các thị trấn và làng mạc, và những trận lũ còn lại đổ ra biển. Vào mùa khô, khi sông Cửu Long suy yếu, đồng bằng cũng khô cạn và nước xói mòn sâu hơn. Trong vài tháng qua, con sông đã cắt đứt liên lạc với thủy triều, không còn chảy hay trôi, và trở thành một “dòng sông đen”. Nước ngọt trong các tòa nhà chống mặn không được sử dụng cho mục đích sinh hoạt. Vì vậy, người dân phải tận dụng nguồn nước ngầm nhiều hơn dẫn đến sụt lún đất. Chúng ta thường nói về “xâm nhập mặn”, nhưng hiếm khi nói về “xâm nhập nước ngọt”. Trong những năm cực kỳ khô hạn, khu vực được làm mềm sẽ trở nên mỏng manh, và càng gần biển hoặc sông, càng dễ bị sụt lở. Thật vậy, khi muối đến sớm, những khu vực này phải đóng cửa và cách ly tuyệt đối với thế giới bên ngoài. Lượng nước ngọt trong nhà không thể tồn tại đến giữa mùa khô.

Khi kênh trên mặt đất khô đi, độ ẩm của đất bị loại bỏ nhiều hơn, và cuối cùng đất bị co lại, giảm thể tích và gây hư hỏng đường. Và những ngôi nhà, thấy ở Gò Công, Thiên Giang, Trần Văn Thời, Cà Mau vào mùa khô. Xin lưu ý rằng do khai thác nước ngầm, sự sụt lún này không liên quan gì đến tình trạng sụt lún chung của đồng bằng.

Ngoài ra, đối với những vùng mát mẻ, tính chất của đất mặn, 6 tháng ôn hòa. trong cơn mưa. Bây giờ, trong những năm khô hạn, lớp nước ngọt nhanh chóng biến mất và muối xuất hiện trong đất. Trong những năm khắc nghiệt, rào cản muối chỉ có thể kéo dài mùa ngọt thêm vài tuần. Vào giữa mùa khô, khi trong nhà không có nước ngọt, việc ngăn mặn bên ngoài không có tác dụng gì. Công việc ngọt ngào cũng đã giúp tăng thu nhập, nhưng trong bối cảnh mới này, chúng ta cần xem xét kỹ hơn.

– Ông đã từng nói với Brian Eyler (Giám đốc Chương trình Đông Nam Á của Trung tâm Nghiên cứu Trung Quốc Stimson ở Hoa Kỳ) rằng lúa gạo của Đồng bằng sông Cửu Long chiếm phần lớn diện tích cả nước, nhưng 20 năm sau, thu nhập của người dân cao hơn cả nước. Giảm 10%. Mỗi năm tăng ba vụ lúa để giảm lũ lụt, nhưng trung bình mỗi gia đình năm người phải rời thành phố đi làm thuê thay vì khỏe như trước. Tại sao lại có chuyện ngược đời như vậy?

– Đập đóng cũng có thể ngăn cản lớp phù sa vào ruộng nên đất đai ngày càng phì nhiêu. Như đã đề cập trước đó, phân bón không thể thay thế các lớp phù sa. Việc trồng ba cánh đồng lúa trong đập tròn đã tăng thu nhập chỉ trong vài năm đầu, nhờ tăng vụ và tích tụ chất dinh dưỡng trong đất trong quá khứ.

Sau 10 năm, dinh dưỡng giảm và tăng nhẹ nhưng vẫn có lãi. Đến năm 25 tuổi, đất cạn kiệt, bón nhiều phân nhưng năng suất giảm. Nhìn bề ngoài, sản lượng và thu nhập đều tăng lên, nhưng lợi nhuận hầu như biến mất. Người ít đất không trụ được vì tiền làm ruộng không đủ bù cho thu nhập từ nghề nông, trước đây không còn rau cỏ, cá tự nhiên và nước sông tự do. Tôi đã phỏng vấn khoảng 100 gia đình nông dân ở Đồng Tháp và thấy rằng trồng lúa ba vụ không giúp người dân thoát nghèo. Nếu tính cả chi phí xây đập và chi phí tiêu hủy hải sản, thì đất nước này càng nghèo hơn. Một gia đình 5 người trung bình trước đây trồng hai vụ là có thể kiếm sống đượcMảnh đất chỉ có một ha, nay trồng ba loại hoa màu, không còn sống được nữa, đành phải “đi Bình Dương”. Hơn nữa, nếu tính cả chi phí cho các bãi chôn lấp và tiêu hủy các sản phẩm thủy sản, thì ba vụ mùa của đất nước này rất kém. Có thể nói, đồng bằng đang ở ngã ba đường, không thể tiếp tục đi theo con đường cũ, sản xuất ồ ạt, cần phải thay đổi.

Sau một thời gian dài, nhiều nông dân và chính quyền địa phương nhận ra rằng thâm canh không bền về lâu dài. Ở nhiều nơi, mọi người muốn thay đổi, nhưng lại thiếu nguồn lực.

– Với diễn biến phức tạp của lũ lụt và xâm nhập mặn, trong thời gian tới có những giải pháp nào để khôi phục và phát triển bền vững ĐBSCL không bị chia cắt tự phát?

– Ba năm trước, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 120 về sản xuất bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu. Nghị quyết đã tạo cơ hội cho Delta phát triển và thích ứng nền kinh tế nông nghiệp với điều kiện tự nhiên để đảm bảo sản phẩm của mình thâm nhập vào các thị trường có giá trị cao hơn. Cho đến nay, đã 3 năm kể từ khi ban hành đến khi ban hành, vẫn chưa có thay đổi cụ thể nào, vì đây là nghị quyết có ý nghĩa chiến lược cao, cần có thời gian và kế hoạch chính xác để thực hiện. Chính phủ đang soạn thảo một kế hoạch tổng thể để thay đổi nền nông nghiệp, đồng thời xây dựng một kế hoạch tổng thể toàn diện về phương Tây sẽ được Hà Lan thực hiện. Thực hiện chắc chắn không phải là việc dễ dàng, bởi chúng ta phải đối mặt với những trở ngại trên bình diện tư tưởng, nhất là sức ỳ cũ của tư duy nông nghiệp và trở ngại về đồng ruộng. Tư tưởng chiến lược phát triển liên tục trong nghị quyết cũng có thể hiểu đơn giản là “điều chỉnh cơ cấu cây trồng, vật nuôi”, là việc làm lâu dài, không liên quan gì đến chất lượng, thị trường và môi trường. Trường học bị ảnh hưởng như thế nào và tác động xã hội của nó, và tác động của nó đến nông dân.

Trong nông nghiệp, “kết nối” cần được hiểu là giảm thâm canh, nâng cao chất lượng, nâng cao giá trị cây thông thông qua chế biến và chuỗi giá trị, tạo thị trường giá trị cao. Ngoài việc coi nước mặn, nước lợ là tài nguyên, nên hạn chế ngăn mặn, chặn dòng để khôi phục nghề khai thác biển, khôi phục sông ngòi để giảm sử dụng nước ngầm, giảm sụt lún. Nói tóm lại, nếu chỉ dừng lại ở việc “thay đổi cấu trúc động thực vật” thì giống như một người vẫn ở trong phòng, cố gắng thay bộ quần áo khác, rồi vẫn ở trong phòng. . Thị trường vẫn vậy, những sản phẩm ban đầu vẫn được bày bán, vẫn có sự can thiệp tàn nhẫn của tự nhiên, không thể tốt hơn. Đất đai, nước ngọt sử dụng cho sản xuất và nước ngọt sử dụng trong các hệ thống nông nghiệp chủ yếu cho cây lúa tránh môi trường sông và kết nối với đại dương. Kể từ đó, tôi không ngần ngại can thiệp thô bạo, trái với quy luật của tự nhiên, bởi các dự án quy mô lớn cản trở dòng chảy của nước, tách sông nội địa với đại dương, tách ruộng đồng khỏi lũ lụt hàng năm. . Cát và bụi phải được loại bỏ trong quy hoạch của địa phương và ban ngành, trong khi bỏ qua lợi ích chung của toàn bộ khu vực.

Trước mắt, cần tiến hành nhiều hơn các cuộc thảo luận, hội thảo và tranh luận để làm rõ nội dung của nghị quyết và khẳng định lại các khái niệm về an ninh lương thực và phát triển bền vững. Các quy luật tự nhiên ở đồng bằng phải được hiểu và tôn trọng.

Chị Nguyễn Thị Kim Trang (48 tuổi, ở Ba Tri, Bantre) thu gom gốc cây lúa muối và cỏ dại để làm thức ăn cho gia súc trên mảnh ruộng bị muối tấn công vào tháng 3 vừa qua. Ảnh: Hữu Khoa .

– Là một nông dân, sinh ra và lớn lên ở Hậu Giang, ký ức miền Tây xưa và nay của anh đã thay đổi như thế nào?

– Tôi sinh ra trong một gia đình nông dân ở làng Hujiang. Trước nhà là con sông nhỏ, mỗi ngày nước dao động hai lần, chiều nước thay đổi. Nước đầy ắp, suýt chút nữa đổ xuống sông. Trong các ngày rằm và 30 âm lịch, mỗi tháng nước lên 2 lần, trong đó nước cao nhất vào cả tháng 30/8 và tháng 9. Có hai mùa mỗi năm. Nếu mực nước thấp, thuyền đi lại khó khăn.

Phía sau vườn cây ăn quả, phía sau là ruộng lúa. Tôi nhớ có lần đi học về, tôi thả cặp sách, mang lưới ra đồng, hay nhảy xuống sông bơi rồi mò tôm, bắt cá. Tay trên cây. Một mình tôi, một cậu bé hơn 10 tuổi, sẽ cho cả nhà ăn miễn phí trong vài giờ nữa. Có hai vụ lúa, một vụ hè và thu hoạch sau Tết. Sau đó để khô đất trống. Chiều chiềuTôi bay trên cánh đồng và tự tay làm những cánh diều bằng giấy, nên mới có “Cánh diều quê tôi, tuổi thơ tôi bay trên cánh đồng”, đúng như bài thơ của Du Chuẩn. Đổ nước sông vào bình, đảo phèn vài lần cho cặn lắng xuống, dùng nước này nấu ăn uống để tốt cho sức khỏe. Trước đây chỉ có ô nhiễm, ô nhiễm rất ít chỉ ô nhiễm hữu cơ, chuồng lợn hay ao cá đều đổ thẳng ra sông, nhưng hầu hết sông đều sạch. Nhà ai nấy làm cầu bắc qua sông để lớn lên, nam nữ thanh niên tắm sông. Hầu như ai cũng có thể bơi, câu cá, câu cá và câu cá.

Nhìn lại chúng tôi, chúng tôi thấy rằng người dân nghèo tiền, không điện, không tủ lạnh, điện thoại hay TV. Bây giờ, không ai đói, cuộc sống dễ dàng, tươi mới và không có căng thẳng. Tính cách con người vui vẻ, vui vẻ, thân thiện, trung thực, mến khách và được nhiều người kính trọng hơn ngày nay. – Bây giờ, trong nhiều thập kỷ, những thay đổi đã quá nhanh. Mọi người đều có tiền và nhiều tiền hơn, nhà ở nông thôn có điện, TV, điện thoại, tủ lạnh, ô tô, đường xá và nhiều phương tiện hơn. Nhưng dường như cuộc sống chịu nhiều áp lực, những đặc trưng văn hóa phương Tây cũng dần mai một. Không còn “tuổi thơ tôi lên đồng”, quê tôi không còn tắm sông vì làm khổ tôi lắm. Từ khi con đập bị đóng khắp nơi, tôm cá ruộng vườn không còn nữa.

Ở mương vườn xưa, nước nổi cuốn theo lớp phù sa xuống đáy kênh. Vào mùa khô, con gà hoàng thổ béo ngậy này lắng đọng trên cơ sở là một lý do chính đáng. Ngày nay, đất ở mương bị đen, thiếu ôxy, chìm xuống đáy cây sẽ chết vì nhiễm độc. Cây ăn trái bây giờ phải ăn phân hóa học và sống nhờ thuốc trừ sâu, thuốc kích thích. Những hóa chất này đi vào trái cây, mương rãnh, sông ngòi, rồi từ đó đi vào các hàng mạch máu của cơ thể.

Có một nghịch lý rất lớn hiện nay, hầu hết trẻ em nông thôn không biết bơi vì không có nơi để bơi, các con đập bị đóng cửa, sông ô nhiễm, người ta dùng xe hai bánh thay vì chèo đơn độc như trước. Ca nô. Đồng thời, trẻ em thành phố bơi giỏi hơn vì có bể bơi.

Vì mọi người gần đây đã được đưa vào bờ, dòng sông bây giờ đã trở nên trống rỗng. Giờ vào làng vắng lặng hơn, chỉ còn người già, người lớn trên 40 tuổi và thanh niên “về Bình Dương”.